چهره های مختلف اختلال یادگیری؛ نگاهی جامع به انواع اختلال یادگیری

گروهی از کودکان که به انواع اختلال یادگیری مبتلا هستند، در کلاس درس با چالش‌ ها و مشکلات زیادی رو به رو می ‌شوند. در واقع ناتوانی در یادگیری نوعی از  اختلال به حساب می‌آید که مانع از حفظ اطلاعات و پردازش آن ها توسط مغز می گردد؛ همچنین، از آنجایی که فرآیندهای ذهنی متعددی روی یادگیری تأثیرگذار می باشند، وجود اختلالات یادگیری مختلف می‌ توانند تأثیر منفی بر توانایی‌ های فرد در زمینه های متفاوت به همراه داشته باشند.

در این مقاله از آوای باران سعی بر آن خواهیم داشت تا انواع اختلال یادگیری و عوامل تشدیدکننده آن ها را به طور کامل معرفی و مورد بررسی قرار دهیم؛ با ما همراه باشید!

اختلال یادگیری چیست؟! مفهوم اختلال یادگیری

اختلال یا ناتوانی در یادگیری در واقع یک اصطلاح در روانشناسی یادگیری است که برای طیف وسیعی از انواع مشکلات یادگیری مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

اغلب افراد به اشتباه، بر این باور هستند که اختلال یادگیری به معنای پایین بودن سطح هوش یا انگیزه دانش آموز می باشد؛ در حالی که اینطور نبوده و کودکانی که دچار انواع اختلالات یادگیری هستند، از نظر هوشی مشکلی ندارند، بلکه صرفا ذهن آن ها به شکلی متفاوت از دیگر افراد جامعه عمل می‌ کند.

بهتر است بدانید وجود این تفاوت می ‌تواند بر نحوه درک و پردازش اطلاعات تأثیر بسزایی بگذارد؛ به زبان ساده تر می‌ توان گفت، کودکانی که دچار انواع اختلالات یادگیری هستند، اطلاعات را به شکل دیگری دریافت و پردازش می‌ کنند که همین امر باعث می‌ شود که در درک مطالب جدید و یا یادگیری مهارت ‌ها دچار چالش های متفاوتی شوند.

شایع ‌ترین انواع اختلال یادگیری شامل ناتوانی در خواندن، شنیدن، نوشتن، حل محاسبات ریاضی، صحبت کردن و استدلال می‌ باشند.

مهم ‌ترین نکته‌ ای که می بایستی در مورد کودکان دچار انواع اختلالات یادگیری مد نظر قرار گیرد، این است که این دسته از کودکان دارای بهره هوشی عادی بوده و فقط در دریافت و پردازش اطلاعات مشکل دارند که می ‌توان به شیوه ‌های خاص یادگیری، این مشکلات را تا حد مناسب و قابل کنترلی کاهش داد.

علائم انواع اختلال یادگیری در کودکان

بهتر است بدانید که علائم اختلالات یادگیری می‌ توانند در هر کودک متفاوت باشد؛ به عنوان مثال یک دانش آموز ممکن است در خواندن مشکل داشته باشد، در حالی که دانش آموز دیگر علاقه زیادی به خواندن دارد اما در انجام محاسبات ریاضی مشکل داشته باشد؛ همچنین کودک دیگری ممکن است در درک و فهم مکالمات دیگران دچار اختلال باشد.

تشخیص انواع اختلالات یادگیری در کودکان و دانش آموزان امری چندان ساده‌ نبوده و با توجه به گستردگی این اختلالات، هیچگونه علائم ثابت و خاصی برای تشخیص ابتلا به این اختلال در کودکان وجود ندارد.

با این وجود، برخی از علائم و نشانه در ناتوانی‌ های یادگیری در سنین خاص رایج هستند. آشنایی با علائم انواع اختلالات یادگیری می تواند سرعت و سهولت در تشخیص مشکل در  کودکان را به ویژه توسط والدین به طرز قابل توجهی افزایش دهد که پیگیری سریع تر آن، نتایج بهتری را به همراه خواهد داشت.

به صورت کلی نشانه‌ ها و علائم انواع اختلالات یادگیری در سه دسته مربوط به بازه زمانی پیش از مدرسه، 5 تا 9 سالگی و همچنین، 10 تا 13 سالگی تقسیم بندی می ‌شوند که مهم ترین آن ها را می توان در جدول زیر مشاهده نمود:

عوامل تأثیرگذار و تشدید کننده انواع اختلالات یادگیری

بهتر است بدانید عوامل مختلفی وجود دارند که می‌ توانند در بروز انواع اختلالات یادگیری و یا تشدید این دسته از ناتوانی ‌ها تأثیر قابل توجهی داشته باشند که از جمله مهم ترین آن ها می‌ توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تاثیر ژنتیک در انواع اختلال یادگیری: اگر یکی از اقوام و نزدیکان نزدیک مانند والدین کودک، به یکی از انواع اختلالات و ناتوانایی‌ های مربوط به این زمینه مبتلا باشند، احتمال اینکه کودک آن ها نیز به این اختلالات مبتلا شود، افزایش پیدا خواهد نمود.
• بارداری و زایمان: بروز اختلالات یادگیری با رشد ضعیف جنین در رحم، مصرف الکل، اعتیاد به مواد مخدر در زمان بارداری، زایمان زودرس و همچنین، وزن کم نوزاد پس از زایمان ارتباط مستقیمی داشته و می تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد.
• آسیب ‌های جدی روانی: یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار در بروز انواع اختلالات یادگیری در کودکان، آسیب‌های روانی می باشد. تجربه های استرس زا و سوء استفاده های عاطفی از کودکان می‌ تواند در نحوه رشد مغز تأثیرگذار بوده و خطر بروز انواع اختلال یادگیری در آن ها را چند برابر کند.
• ضربات شدید جسمی: آسیب به سر و یا بیماری‌ های عصبی می‌ توانند نقش بسزایی در ایجاد انواع اختلالات یادگیری در فرد داشته باشند.
• قرارگیری در معرض مواد سمی و آسیب زا: قرارگیری طولانی مدت در معرض مواد سمی و آسیب زا اعم از سرب، بخارهای اسیدی و غیره، احتمال بروز انواع اختلالات یادگیری را افزایش می‌ دهند.

انواع اختلالات یادگیری

همان طور که قبلا نیز مورد اشاره قرار گرفت،اختلالات یادگیری شامل انواع مختلفی می ‌شوند که هر کدام از آن ها علائم و نشانه ‌های خاص به خود را دارند. در این قسمت از مقاله، شایع ترین انواع اختلالات یادگیری را مورد بررسی قرار خواهیم داد، با آوای باران همراه باشید!

3- اختلال یادگیری در خواندن؛ یکی از شایع ترین انواع اختلالات یادگیری

اختلال یادگیری در خواندن که از آن تحت عناوین دیگری مانند دیسلکسیا و یا خوانش پریشی نیز یاد می شود، نوعی از اختلال یادگیری شناختی است که به طور کلی به دو دسته متفاوت از هم تقسیم بندی می‌ شود:

• اختلال پایه‌ای در خواندن: این نوع از اختلال یادگیری، اغلب زمانی بروز پیدا می ‌کند که کودک نمی ‌تواند ارتباط بین اصوات، حروف و کلمات را متوجه شود.
• اختلال در درک مطالب: این نوع اختلال زمانی رخ می‌ دهد که کودک در فهم معانی واژه‌ ها، جملات و پاراگراف‌ ها دچار مشکل باشد.

از جمله شایع ‌ترین علائم و نشانه‌ های اختلال یادگیری از نوع خوانش پریشی، می‌ توان به مشکل در درک حروف و کلمات، چالش در فهم واژه‌ ها و معانی آن ها، پایین بودن سرعت خواندن و روان بودن آن و همچنین، ناتوانی در مهارت ‌های کلی در زمینه واژگان اشاره نمود.

اختلال یادگیری در نوشتن

اختلال یادگیری در نوشتن که اختلال یادگیری دیس گرافیا نیز عنوان دارد، می‌تواند عمل فیزیکی نوشتن یا عملیات ذهنی درک و ایجاد ارتباط میان اطلاعات را تحت تأثیر خود قرار دهد.

به زبان ساده تر می ‌توان گفت که اختلال یادگیری در نوشتن، نوعی از اختلال یادگیری است که به شکل دادن فیزیکی واژه ‌ها و حروف مرتبط می باشد. از جمله مهم ترین علائم و نشانه‌ های این اختلال می‌ توان به مشکل در نوشتن و ثبات نوشتاری، ناتوانی در ثبات املای کلمات و همچنین، عدم توانایی در سازماندهی و پیوستگی نگارشی اشاره کرد.

اختلال یادگیری تحولی

اختلال یادگیری تحولی در واقع گروهی از عارضه ‌ها هستند که در زمان تحول شروع می ‌شوند. این نوع اختلال معمولا در زمان تحول و قبل از دوره دبستان بروز پیدا کرده و مشخصه اصلی آن، وجود کاستی‌ های تحولی است که در یادگیری مهارت‌ های تحصیلی پایه ‌ای اعم از خواندن، نوشتن و درک مفاهیم ریاضی کودکان مشکل ایجاد می‌کند.

باید توجه داشت که عملکرد تحصیلی کودکانی که به این نوع از انواع اختلالات یادگیری تحولی مبتلا هستند، به طور میانگین پایین‌ تر از میانگین سنی مربوط به آن ها بوده که در نتیجه آن، عملکرد قابل قبول تنها با تلاش بسیار زیاد حاصل خواهد شد.

اختلال پارانوئید

یکی دیگر از انواع اختلالات یادگیری که می ‌تواند تأثیر منفی قابل توجهی بر روند تحصیلی کودکان به همراه داشته باشد، اختلال پارانوئید است. این نوع از اختلال یادگیری از نظر روانشناسی در واقع اختلال روانی محسوب می‌ شود که حس بی اعتمادی و سوء ظن بدون دلیل به دیگران را در فرد ایجاد می کند.

کودکانی که به این اختلال دچار هستند، دائما به دیگران مشکوک بوده و بر این عقیده هستند که دیگران سعی در تحقیر و تهدید آن ها دارند.

این امر باعث می گردد که در طولانی مدت، کودکان اعتماد به نفس خود را از دست داده که در نتیجه آن، چالش های جدی و قابل توجهی در یادگیری مفاهیم و موضوعات درسی که نیاز به کار گروهی دارند، ایجاد خواهند شد.

از جمله شایع ترین و مهم ترین علائم و نشانه‌ های این اختلال در کودکان می‌ توان به موارد زیر اشاره نمود:

• عصبانیت سریع
• مشکل در کار گروهی
• حساس بودن نسبت به انتقاد
• کینه ‌ای بودن کودک
• حسادت زیاد
• سرد رفتار کردن با اطرافیان
• انزوا از نظر اجتماعی
• نداشتن آرامش در زندگی
• احساس اینکه همه افراد قصد آسیب به فرد را دارند

بهتر است بدانید که به طور کلی برای درمان این اختلال راهکار قطعی و ثابت شده ای وجود ندارد، اما روش‌ هایی نوینی در این زمینه می توانند علائم این اختلال را تا حد مناسب و قابل کنترلی کاهش دهند که از جمله آن ها می ‌توان به مصرف دارو تحت نظر پزشک متخصص، روان درمانی، استفاده از طب سنتی و غیره اشاره کرد.

اختلال یادگیری بیش فعال

اختلال بیش فعالی از دیگر از انواع اختلالات یادگیری کودکان است که به عنوان جدیدترین گونه اختلال یادگیری نیز شناخته می ‌شود. بیش فعالی و نقص توجه یا ADHD نوعی اختلال شایع محسوب می ‌شود که معمولا در سنین پایین بروز پیدا می ‌کند.

بر اساس جدیدترین بررسی‌ های انجام شده، 3 تا 5 درصد از کودکان با بازه سنی کمتر از 7 سال و همچنین نوجوانان نیز، به خصوص در دوران بلوغ به این نوع از اختلال یادگیری دچار می شوند؛ البته باید توجه داشت که این اختلال یادگیری در بزرگسالان نیز مشاهده شده و می‌ تواند زندگی فردی و اجتماعی افراد را تحت تأثیر خود قرار دهد.

افرادی که به این نوع از انواع اختلالات یادگیری دچار هستند، اغلب در تمرکز طولانی مدت بر روی یک مسئله با مشکل مواجه بوده و در کنار آن، با برخی عوارض روانی از جمله اختلال دو قطبی، افسردگی و غیره نیز مواجه هستند که عدم رسیدگی به موقع به آن ها می‌ تواند مسائل و مشکلات بسیار حاد و جدی تری را به همراه آورد.

از جمله مهم ترین نشانه‌ ها و علائم  اختلال ADHD می‌ توان موارد زیر را عنوان کرد:

• افرادی که به اختلال بیش فعالی و نقص توجه دچار هستند، قادر نیستند تا برای طولانی مدت روی انجام یک کار مشخص تمرکز کنند.
• این افراد وظایف محول شده را فراموش می ‌کنند و یا ترتیب انجام کارها را از یاد می ‌برند.
• افرادی که به اختلال بیش فعالی دچار هستند، به راحتی تمرکز خود را از دست داده و دچار حواس ‌پرتی می‌ شوند؛ به زبان ساده تر می ‌توان گفت که هر اتفاق پیش پا افتاده ‌ای می ‌تواند تمرکز این افراد را بر هم زند.
• افراد مبتلا به بیش فعالی به سختی می‌ توانند برای مدتی کوتاه، آرام و بدون حرکت بمانند.
• در اغلب موارد، انتظار برای افرادی که به نقص توجه مبتلا هستند، سخت بوده و صحبت ‌های دیگران را دائما قطع می ‌کنند.

اختلالات پردازش شنوایی و بینایی

چشم ‌ها و گوش ‌ها اصلی‌ ترین ابزارهای انتقال اطلاعات به مغز افراد محسوب می‌ شوند و اگر این ابزارها به درستی کار نکنند، مشکلات جدی و قابل توجهی را در فرآیند یادگیری ایجاد خواهند کرد.

در این قسمت از مقاله، به صورت خاص به این دو نوع از انواع اختلالات یادگیری خواهیم پرداخت؛ با آوای باران همراه باشید!

اختلال یادگیری شنوایی

شنیدن یکی از راه‌ های اصلی برای یادگیری مفاهیم جدید محسوب می‌ شود. توانایی صحیح در شنیدن، به صورت مستقیم بر توانایی در خواندن، نوشتن و حتی هجی کردن نیز تأثیرگذار است.

عدم توانایی در تشخیص صحیح اصوات و صداها باعث ایجاد چالش های جدی در ادای کلمات و درک مفاهیم پایه‌ای خواندن و نوشتن خواهد شد که امری نامناسب می باشد.

اختلال یادگیری بینایی

مشکل و اختلال یادگیری بینایی عمدتا شامل عدم تشخیص صحیح تفاوت ‌های ظریف بین شکل ‌ها، عدم توانایی در برعکس کردن کلمات و اعداد، جا انداختن کلمات در حین روخوانی، جا انداختن خطوط و غیره می باشد.

ادراک بینایی می‌ تواند توانایی‌ های حرکتی ظریف و درشت و همچنین درک مطالب و مفاهیم ریاضی را به طرز نامناسبی تحت تأثیر خود قرار دهد.

تشخیص انواع اختلالات یادگیری؛ زمان طلایی را از دست ندهید!

تشخیص انواع اختلالات یادگیری امری چندان ساده‌ نبوده و باید توسط یک فرد متخصص و مجرب انجام شود. مشکل کودک چه به دلیل اختلال یادگیری یا هر دلیل دیگری، نیاز به مداخله به موقع دارد!

به طور کلی اگر مشکل کودک خود را جدی گرفته و اقدامات لازم را به موقع انجام دهید، قادر خواهید بود سریعا علائم و نشانه‌ های اختلال یادگیری را تا حد مناسب و قابل کنترلی کاهش دهید؛ این در حالی است که از دست دادن زمان طلایی می تواند پیامدهای جدی تری از انواع اختلالات یادگیری را به دنبال داشته باشد.

یکی از بهترین روش ها برای تشخیص انواع اختلالات یادگیری که در مراکز مربوطه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، تشخیص اختلال یادگیری با وکسلر است. این آزمون از طریق فرآیندی به نام تحلیل الگو انجام می گیرد که در آن نمرات آزمون ‌های مختلف با یکدیگر مقایسه شده و توسط پزشک متخصص تحلیل می گردند.

جمع بندی و خلاصه در مورد انواع اختلال یادگیری

انواع اختلالات یادگیری از بیماری های شایع محسوب می ‌شوند که متأسفانه بسیاری از والدین و خانواده‌ ها نسبت به آن اطلاعات کافی ندارند. علی رغم اینکه اختلال یادگیری به صورت کامل قابل درمان نیست، ولی می‌ توان با استفاده از روش ‌های اصولی و موثر، آن را تحت کنترل قرار داده و علائم و پیامد‌های ناشی از آن را تا حد مناسبی کاهش داد.

در این مقاله از آوای باران، سعی بر آن شد تا انواع اختلالات یادگیری در کنار چهره های مختلف اینگونه از اختلالات به طور کامل مورد بررسی گیرند.

سوالات متداول انواع اختلال یادگیری

اختلال یادگیری شناختی است یا رفتاری؟

اختلالات شناختی دسته ‌ای از اختلالات هستند که بر توانایی ‌های شناختی اعم از یادگیری، حافظه، درک مفاهیم، تمرکز و حل مسئله تأثیر می ‌گذارند؛ از این رو می‌ توان گفت که اختلال یادگیری، نوعی از اختلال شناختی محسوب می ‌شود.

بین روانشناسی رشد و اختلال یادگیری چه ارتباطی وجود دارد؟

روانشناسی رشد با ارائه راهکارها و اطلاعات مناسب و بروز در خصوص انواع اختلالات یادگیری، می ‌تواند در کنترل و درمان این نوع اختلالات تا حد مناسبی به افراد و مبتلایان کمک کند.